HISTORIA

Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1394 rok, kiedy to właścicielem Stanomina był Andrzej, podkoniuszy gniewkowski. W 1489 roku wieś była w rękach Pawła Wolskiego. W 1516 roku znalazła się w posiadaniu króla Zygmunta Starego, który darował ją wojewodzie poznańskiemu Mikołajowi z Lubrańca. W bliżej nieznanych okolicznościach wieś uległa rozdrobnieniu. W 1564 roku połowa wsi, będąca królewszczyzną, była dzierżawiona przez Wawrzyńca Brzezińskiego z Brzezin (4 włóki), a druga połowa była własnością M. Baranowskiego. W. Brzeziński był arianinem, przyjacielem JanaNie-mojewskiego. W 1583 roku część szlachecka została podzielona między Jana i Piotra Baranowskich, użytkujących wspólnie 2 łany ziemi i Marcina Baranowskiego herbu Ostoja, pisarza inowrocławskiego (1578-1584), posiadającego 2 łany i dzierżawiącego 3 łany królewszczyzny. W 1598 roku dzierżawcą kró-lewszczyzny był Wojciech Krzykowski herbu Junosza, sędzia grodzki przedecki, podsędek sieradzki (1575), kasztelan kruszwicki. W połowie XVII wieku właścicielem Stanomina był Krzysztof Gembicki herbu Nałęcz, starosta stawiszyński (1623), gnieźnieński (1632), kasztelan gnieźnieński (1653), wojewoda inowrocławski. W 1690 roku część wsi dziedziczył Stefan Wolski. Włóka roli należała do króla, który nie wiedząc, że reszta posiadłości jest własnością szlachecką, wcielił obszar wsi do dóbr królewskich i nałożył podatek zwany hyberną, o zniesienie którego na sejmiku w Radziejowie w 1690 roku występował dziedzic wsi. Około 1771 roku królewszczyzną była dzierżawiona przez Antoniego Wolskiego. W 1890 roku właścicielem Stanomina był Franciszek Wysiec-ki. W 1899 roku obszar dworski o powierzchni 525 ha wykupiła Komisja Kolonizacyjna za sumę 425.000 marek, na którym w latach 1902-1904 osiedliło się 28 Niemców. W 1919 roku majątek przejął Skarb Państwa Polskiego.

Od XV do XVIII wieku Stanomin należał do województwa inowrocławskiego. W 1489 roku we wsi znajdowało się 9 łanów ziemi chłopskiej. Istniały wówczas 3 folwarki szlacheckie oraz młyn wietrzny. W latach 1510-1511 dochody z poradlnego z 4,5 łanu w Stanominie czerpało starostwo inowrocławskie. W latach 1564-1565 we wsi znajdował się folwark. Na królewszczyźnie gospodarowało 4 kmieci, posiadających 4 włóki ziemi. Piąta włóka była niezasiedlona. Kmiecie zobowiązani byli do płacenia czynszu, składania daniny oraz odrabiania 2 dni w tygodniu pańszczyzny. W 1598 roku dziesięcinę z królewszczyzny pobierał pleban z Chlewisk, a z folwarku - proboszcz z Brudni. W latach 1655-1660 zniszczenia gospodarcze spowodowała wojna polsko-szwedzka. Znaczne spustoszenia przyniosła także wojna północna z lat 1700-1721. Około 1771 roku z królewszczyzny pobierano 27 złotych polskich kwarty i 47 złotych polskich 6 groszy hyberny.

W 1772 roku w wyniku I rozbioru Polski Stanomin znalazł się w zaborze pruskim. W latach 1807-1815 należał do Księstwa Warszawskiego. W 1815 roku przeszedł ponownie pod panowanie Prus. Około 1883 roku we wsi był dwór, wiatrak, 9 chałup, w których mieszkały 122 osoby, w tym 103 katolików i 19 protestantów. Wieś zajmowała obszar 499 ha. W 1879 roku powstała spółka melioracyjna (Dranagegenossenschaft Standau), która dokonała melioracji 220 ha za sumę 390.000 marek. W 1905 roku wieś zajmowała obszar 536,44 ha, na którym mieszkało 239 osób. Na początku XX wieku istniał okręg łowiecki o powierzchni 536 ha, wydzielony przez państwo pruskie. Była również szkoła ewange­licka, do której w 1909 roku uczęszczało 50 uczniów. Na początku XX wieku wybudowano drogi: Stano-min - Ośniszczewko - Wonorze - Modliborzyce - Parchanie (1900), Parchanie - Stanomin - oraz Stanomin - Dąbrowa Biskupia - Przybysław.

W 1919 roku Stanomin znalazł się w granicach II Rzeczypospolitej. W 1931 roku wieś zamieszkiwało 276 osób. W 1933 roku Stanomin wszedł w skład gminy obwodowej Dąbrowa Biskupia.

W latach 1939-1945 wieś znajdowała się pod okupacją hitlerowską, spod której została wyzwolona w styczniu 1945 roku.

Źródło: Gmina Dąbrowa Biskupia / Historia i współczesność / Informator / autor: Katarzyna Hewner