HISTORIA

 Najwcześniejsze dzieje wsi powiązane ni domniemanego biskupstwa na Ku-wieku oraz istnieniem wiejskich rezych w okresie początków państwa pol-s na temat powstania biskupstwa ku-jodzielone. Według jednej z hipotez przenieść się na Kujawy za panowania 025-1034). Pierwszą siedzibę mieli lie, skąd przenieśli się do Parchania zagrożeniem przez pogan z Pomorza. 075 roku biskupi kujawscy przebywa-r. Kapituła kruszwicka stopniowo tra-na rzecz Włocławka, który od 1124 stolicą biskupstwa. Dwór biskupi i 1238 roku został spalony przez księ­go Świętopełka, który najechał Kuja-ku wieś wraz z dziesięciną należała do włocławskiego. W 1252 roku jest a w dokumencie księcia kujawskiego Cazimierza I. Biskupi włocławscy pos we wsi połowę młyna. Prawo posiadania Parchania, jako jednej z wielu wsi należących do biskupstwa włocławskiego, zostało potwierdzone w bulli protekcyjnej wydanej przez papieża Aleksan­dra IV w 1259 roku. Wieś była własnością biskup­stwa włocławskiego do 1796 roku, kiedy to wskutek sekularyzacji dóbr kościelnych, przeszła na własność państwa pruskiego.

W 1832 roku dzierżawcą folwarku był Schendel, w 1847 - Wolniewicz. W 1852 roku majątek został rozparcelowany. W 1884 roku 305 ha należało do Fritza Hoffschena. W 1910 roku właścicielem 341 ha był Kazimierz Brunner. W 1914 roku część majątku zakupiła Komisja Kolonizacyjna. Na mocy traktatu wersalskiego z dnia 28 czerwca 1919 roku ten dział przejął Skarb Państwa Polskiego, a w 1937 roku -gmina Inowrocław -Wschód.

W 1923 roku na mocy ustawy o osadnictwie wojskowym tzw. resztówkę o powierzchni 50 ha wraz z budynkiem mieszkalnym zakupił gen. Władysław Sikorski. W latach 1928-1939 w Parchaniu spędzał miesiące letnie wraz z żoną Heleną z Zubczewskich i córką Zofią Wandą. W 1939 roku do administro­wania resztówką Sikorskiego upoważniony został rządca Józef Wyborski. W latach 1939-1945 w bu­dynku mieszkał Niemiec z Rygi - Robert von Sommer. Rządcą nadal był Józef Wyborski. Obecnie w budynku mieszkają rodziny pracowników PGR Wierzbiczany.

W 1261 roku w Parchaniu biskup włocławski Wolimir darował klasztorowi cysterskiemu w Pelpli­nie dziesięcinę z 600 łanów ziemi na Pomorzu. W 1293 roku Wojciech ze Strwolna zrzekł się w Par­chaniu wsi Lisewo (koło Golubia) na rzecz biskup­stwa włocławskiego. W 1372 roku biskup włocławski Zbylut z Gołańczy nadał Swiętosławowi herbu Pałuka - podkomorzemu poznańskiemu, przywilej na bu­dowę młyna wietrznego w Parchaniu. W 1420 roku zostały wyznaczone granice między Parchaniem a wsią rycerską Modliborzyce przez sąd królewski w Gębicach.

W średniowieczu Parchanie było ośrodkiem klu­cza wsi, zobowiązanych do pewnych świadczeń i po­sług na rzecz istniejącego tu dworu biskupiego. Były to następujące wsie: Parchanie, Likmanowo, Dalkowo (Kolankowo), Brudnia, Opoki, Sławsko, Łagiew­niki, Mikanowo, Szadłowice, część Ośniszczewa, Wonorze, Łącko, Dźwierzchno. W 1489 roku we wsi znajdowało się 13,5 łanu ziemi zasiedlonej, 0,5 łanu opuszczonej (desert), 5 poletek ziemi przynależnej karczmarzom oraz pole wydzielone niegdyś młyna­rzowi. Wieś zamieszkiwało 4 ogrodników. Istniało 5 karczem. Folwark plebański został przejęty przez bi­skupa włocławskiego. W latach 1510-1511 dochody z poradlnego z 7,5 łanu ziemi w Parchaniu czerpało starostwo inowrocławskie.

Z wizytacji w 1534 roku wynika, że wieś za­mieszkiwało 11 chłopów, którzy uprawiali 11 łanów ziemi. Były również 3 łany ziemi opuszczonej. We wsi znajdował się folwark biskupi. Pola folwarcz­ne były w Szadłowicach i Wonorzu. Chłopi z upra­wianych łanów płacili czynsz, składali daninę bisku­powi włocławskiemu, odrabiali 1 dzień pańszczyzny w tygodniu na folwarku oraz dawali podwody do Włocławka, Torunia i Raciążka. Zobowiązani byli także do usługiwania we dworze, gdy przybędzie biskup włocławski lub jego starosta. We wsi było 4 ogrodników, którzy nie płacili czynszu i pracowali codziennie na folwarku. Istniały 3 karczmy.

W 1582 roku wieś zamieszkiwało 14 kmieci, którzy uprawiali 12,5 włóki ziemi oraz 2 ogrodni­ków. Było także 6 włók opuszczonych. Wymiar pańszczyzny został zwiększony do 3 dni w tygodniu. We wsi znajdowało się 5- karczem. Karczmarze płacili czynsz za dzierżawienie karczem i zobowiązani byli do pracy we dworze biskupim. Dziesięcinę ze wsi po­bierał biskup włocławski.

Z wizytacji z 1604 roku wynika, że we wsi było 12 kmieci, posiadających po włóce ziemi oraz 6 ogrodników. Dwór biskupi został odnowiony przez biskupa włocławskiego Hieronima Rozdrażewskiego. We dworze, najprawdopodobniej dwupiętrowym, znajdował się m.in. pokój dla biskupa i jadalnia. Wyposażony był w piece kaflowe. Oddzielny dom był przeznaczony dla urzędnika biskupiego. Obok dworu znajdował się browar biskupi, obora, gumna, stodoły, stajnie, chlew. Do folwarku włączono część opuszczo­nej ziemi chłopskiej. We wsi był także wiatrak, w którym mielono słody i zboże. Właściciel Wierzbiczan - Rusinowski włączył do swej posiadłości część ziemi parchańskiej. Chłopi uskarżali się na Osieckich z Modliborzyc, którzy wyrządzali szkody w gospodar­stwach i kradli plony.

Według wizytacji z 1615 roku we wsi było 11 kmieci, którzy posiadali po włóce ziemi, karczmarz i 5 ogrodników, zobowiązanych do pracy w browarze biskupim. Chłopi ze Sławska i Łącka zwozili żyto do Parchania. Stąd plony były odwożone do Nieszawy. Przez pewien czas kmiecie zmuszeni byli płacić podatki konfederatom Silnickiego, którzy przebywali w tej okolicy w 1613 roku. Od XIV do XVIII wieku wieś należała do województwa inowrocławskiego. Zniszczenia gospodarcze spowodowała wojna polsko-szwedzka w latach 1655-1660. Szkody wyrządziła również wojna północna z lat 1700-1721.

W wyniku I rozbioru Polski w 1772 roku wieś znalazła się w zaborze pruskim. W latach 1807-1815 należała do Księstwa Warszawskiego. W 1815 roku powróciła ponownie pod panowanie Prus. W 1879 roku powstała spółka melioracyjna (Dranagegenos-senschaft Parchanie), która dokonała melioracji 587 ha w Parchaniu, Gąskach i Wonorzu za sumę 107.383 marek. W 1843 roku założono spółkę melio­racyjną (Meliorationssozietat des Parchanie Bruch), która zmeliorowała obszar 2.764 ha na terenie Par­chania, Szadłowic, Słońska, Olszewic, Gąsek, Wierz-biczan, Ostrowa, Klepar, Marcinkowa, Balczewa za sumę 119.410 marek.

Około 1888 roku we wsi były 22 chałupy, w których mieszkało 240 osób. Parchanie-Kolonia zamieszkiwało 26 osób. Obie wsie tworzyły okręg wiejski z 26 chałupami i 266 mieszkańcami (w tym 253 katolików i 13 protestanów). W majątku Par­chanie o powierzchni 305,88 ha, mieszkało w 7 cha­łupach 127 mieszkańców. Folwark specjalizował się w hodowli bydła i owiec. Istniały także Parchańskie Parcele, liczące 48 domów i 335 mieszkańców. Ca­łość tworzyła okręg dominialny z 55 chałupami i 462 mieszkańcami, w tym 391 katolikami i 71 protestan­tami. Około 1900 roku wybudowano drogę Parcha-nie - Modliborzyce - Wonorze - Ośniszczewko - Stanomin. Na począrku XX wieku wieś Parchanie zaj­mowała 684,61 ha, na których mieszkało w 1906 ro­ku 347 osób. Obszar dworski zajmował 504,06 ha. Zamieszkiwało go 478 osób. W Parchańskich Parce­lach mieszkało w 1906 roku 41 osób. W miejscowej szkole nauka religii odbywała się w języku niemiec­kim, czemu nie sprzeciwiali się rodzice. Byli za to piętnowani na łamach prasy polskiej.

W 1919 roku wieś znalazła się w granicach II Rzeczypospolitej. W 1921 roku powstało Kółko Rol­nicze, liczące 30 członków, którego prezesem był w 1929 roku S. Zieliński. W 1932 roku założono Kółko Włościanek, którego prezeską była Markiewiczowa z Parchania. W 1931 roku w Parchaniu miesz­kało 781 osób. W okresie międzywojennym działało koło Stronnictwa Narodowego. W 1933 roku wybu­dowano Dom Pomocy Społecznej. W 1933 roku Parchanie przyłączono do gminy Inowrocław -Wschód.

W latach 1939-1945 wieś znajdowała się pod okupacją hitlerowską. Z rąk Niemców zginął 1 mieszkaniec wsi. Parchanie zostało wyzwolone w styczniu 1945 roku.

20 września 1981 roku z okazji 100 rocznicy urodzin gen. W. Sikorskiego odsłonięto obelisk pro­jektu inowrocławskiego plastyka Mariana Kokoszyńskiego. Miejscowej szkole nadano imię gen. W. Sikorskiego i odsłonięto tablicę pamiątkową. W bu­dynku szkoły otwarto Izbę Pamięci gen. W. Sikorskiego. 20 maja 1991 roku z inicjatywy Rady Gmi­ny w Dąbrowie Biskupiej odbyły się uroczystości dla uczczenia 110 rocznicy urodzin generała. W 1993 roku powstało Towarzystwo Miłośników Pamięci generała Władysława Sikorskiego, które planuje wykupienie jego domu i urządzenie tam muzeum.

Źródło: Gmina Dąbrowa Biskupia / Historia i współczesność / Informator / autor: Katarzyna Hewner