HISTORIA

Obszar obecnej wsi był porośnięty dą­brową, tzn. krzewami i chróstami, między którymi spotyka się pojedyncze dęby. Teren ten był w śre­dniowieczu własnością biskupstwa włocławskiego. Wykorzystywali go mieszkańcy okolicznych wsi np. do hodowli drobiu, za co musieli składać świadczenia w naturze biskupowi włocławskiemu. Znaleziska ce­ramiki średniowiecznej wskazują, że na tym terenie w średniowieczu mogły istnieć nietrwałe siedliska związane z sezonową eksploatacją lasu. W 1781 roku w tej okolicy znajdowało się pole chłopskie Biegały oraz tereny leśne, należące do plebana z Chlewisk. W 1796 roku wskutek sekularyzacji dóbr kościel­nych, cały obszar przejęło państwo pruskie.

   W 1803 roku przybyli osadnicy niemieccy z To­runia i Królestwa Polskiego i założyli kolonię pod na­zwą Louisenfelde, która dała początek obecnej wsi. Jeszcze w 1819 roku pleban z Chlewisk posiadał pra­wo do pastwisk w Dąbrowie Biskupiej. Niemcy po­budowali szkołę ewangelicką oraz dom modlitwy we wschodniej części wsi. W 1845 roku wspólnota ewangelicka w Dąbrowie Biskupiej podlegała wspól­nocie macierzystej w Murzynku. Usamodzielniła się w 1857 roku. W 1872 roku został wybudowany zbór ewangelicki p.w. Pokoju z pomocą finansową pań­stwa pruskiego oraz stowarzyszenia Gustaw - Adolf - Vereins. Kościół został konsekrowany 18 paździer­nika 1872 roku przez generalnego superintendenta D. Granza. Po zlikwidowaniu wójtostw, w 1836 ro­ku w Dąbrowie utworzono dystrykt, który przetrwał do 1914 roku. Około 1880 roku było 70 chałup, w których mieszkało 614 osób, w tym 480 ewangeli­ków i 134 katolików. We wsi było wówczas 146 analfabetów. Znajdował się urząd pocztowy, lekarz i akuszerka. W 1898 roku do Dąbrowy Biskupiej zo­stała włączona wieś Molsdorfowo. Mieszkańcy Bąko-wa do dziś używają zdeformowanej nazwy „Mostry-chowo" na określenie kilku domostw leżących przy szosie z Bąkowa w kierunku Dąbrowy Biskupiej, ad­ministracyjnie należących do Przybysławia. W 1905 roku wieś zajmowała obszar 797 ha. W tym czasie obok szkoły ewangelickiej, do której w 1909 roku uczęszczało 109 uczniów, istniała szkoła katolicka. Na początku XX wieku rząd pruski wydzielił we wsi okręg łowiecki o powierzchni 798 ha. W Dąbrowie Biskupiej działały wówczas 2 wiatraki.

   W okresie zaborów Dąbrowa stała się ośrodkiem germanizacji. Znajdował się tutaj posterunek policyj­ny z aresztem, w którym przetrzymywano Polaków. Komisarz obwodowy przeciwdziałał powstawaniu polskiego ruchu patriotycznego, pomimo tego w 1903 roku w Dąbrowie Biskupiej w wyborach do sejmu w Berlinie większość głosów zdobył Polak - dr Józef Krzymiński. Z odczytami przyjeżdżali znani polscy działacze patriotyczni. Organizowali wiece uświadamiające, przypominające mniejszości polskiej o obowiązkach patriotycznych, przywiązaniu do reli­gii i ojczyzny. Zebrania te odbywały się pod nadzo­rem policyjnym. Dzieci polskie odmawiały nauki re­ligii w języku niemieckim. Komisarz z Dąbrowy Bi­skupiej w 1907 roku zwolnił z pełnionych funkcji kilku sołtysów z okolicznych wsi za występowanie w obronie języka polskiego, groził aresztowaniem dzieci i wykupieniem ziemi przez Niemców. W la­tach 1912-1913 we wsi działała niemiecka spółka po­życzkowa, która liczyła 105 członków. Jej roczne ob­roty pieniężne wynosiły 570.879 marek. W końcu XIX i na początku XX wieku istniało niemieckie To­warzystwo Śpiewacze i Gimnastyczne, liczące 30 członków, które jako cel statutowy postawiło sobie „pielęgnację śpiewu, uprawianie gimnastyki, harto­wanie organizmu, pobudzanie ducha patriotycznego i przygotowanie młodzieży do armii." Na czele sto­warzyszenia stali miejscowi nauczyciele niemieccy Donner i Groll, o których landrat inowrocławski na­pisał do prezesa regencji bydgoskiej, iż „działają cał­kowicie w duchu narodowo-niemieckim i z odpowie­dzialnością pracują dla rozwoju niemczyzny". W 1897 roku powstała niemiecka spółka melioracyj­na, która dokonała melioracji okolicznych gruntów za sumę 128.416 marek. W 1904 roku wybudowano drogę Stanomin - Dąbrowa Biskupia - Przybysław, a w 1911 - Bąkowo - Dąbrowa Biskupia za sumę 89.500 marek. We wrześniu 1914 roku Dąbrowa Bi­skupia została wyznaczona na miejsce zbiórki pospo­litego ruszenia. W czasie powstania wielkopolskiego we wsi znajdował się niemiecki oddział obrony krajo­wej (Heimatschutzu), który został rozbity 3 stycznia 1919 roku. 11 stycznia 1919 roku doszło do walki ze strażą graniczną (Grenzschutz) stacjonującą w Dą­browie, w wyniku której Niemcy zostali pokonani. Dąbrowa Biskupia została wymieniona przy ustalaniu granic w protokóle z posiedzenia Sojuszniczej Komi­sji Rozejmowej w Trewirze z 14 lutego 1919 roku oraz w tekście układu o przedłużeniu rozejmu trewir-skiego z 16 lutego 1919 roku.

          W 1919 roku wieś znalazła się w ganicach II Rzeczypospolitej. W 1933 roku utworzono gminę obwodową Dąbrowa Biskupia, w skład której weszło 18 wsi oraz 11 obszarów dworskich. W 1937 roku odbył się kurs rolniczy, w którym brało udział 100 osób. Powołano również w Urzędzie Gminy Gminny Komitet Pomocy Zimowej. Działały Organizacje Przysposobienia Wojskowego, Fizycznego i Rolnicze­go. W 1937 roku otwarto w sali p. Rydzkowskiego wystawę płodów rolnych z okolicznych wsi. Uroczy­ście obchodzono święta narodowe. W 1935 roku po­wołano koło Stronnictwa Narodowego. W Urzędzie Gminy odbywały się odprawy prezesów i naczelni­ków ochotniczych straży pożarnych oraz roki sądowe. Znajdujący się we wsi Niemcy byli wrogo nastawieni do ludności polskiej, np. nie zezwalali na przemarsz przez wieś pątników z Zakrzewa do kościoła w Piera-niu. W okresie międzywojennym działały następujące niemieckie organizacje: Jungdeutsche Partei fur Po-len (95 członków, prezes Walter Lemke), Deutsche Vereinigung (56 członków, prezes Artur Koerber), Westpolnische Landwirtschaftliche Gesellschaft (7 członków, prezes Fryderyk Leis)), Verein Deutscher Bauern (32 członków, prezes Wilhelm Kopp), Evan-gelischer Jungmadchenverein (25 członkiń, prezeska Olga Drews).

          We wrześniu 1939 roku w Dąbrowie Biskupiej działał oddział samoobrony (Selbschutzu), składający się ze 189 członków spośród miejscowych Niemców, którego celem była eksterminacja ludności polskiej. W okresie okupacji hitlerowskiej (1939-1945) w Dą­browie znajdował się posterunek policyjny i areszt, gdzie osadzano Polaków. Wieś została wyzwolona w styczniu 1945 roku.

Źródło: Gmina Dąbrowa Biskupia / Historia i współczesność / Informator / autor: Katarzyna Hewner